Balzac Romanları üzerine: Yaşamda Bir Başlangıç

Balzac, bütün yazdıklarında tutkulu, ihtiraslı insanları ve parayı anlatmıştır. Onun bütün romanlarında paranın değişim- dönüşümü, paranın insan yaşamındaki önemi anlatılır. Romanlarında bütün insanlar durmaksızın hesap yaparlar, şundan şu kadar gelir, bundan bu kadar hisse senedi, varlık, v.b...

Dünyanın her yerinde, dün olduğu gibi günümüzde de herkesin, hepimizin neredeyse sürekli yaptığı hesapları romanlarında o kadar etkileyici, o kadar gerçekçi anlatır ki; anlatılanlar, okurun belleğinde silinmeyecek açıklıkta, kalıcı biçimde yer eder.
    
Tahir Şilkan

Türkçeye, Fransız dili ve edebiyatı profesörü, akademisyen, öykü, roman, deneme yazarı Tahsin Yücel in yazılışından 160 yıl sonra  çevirdiği "Yaşamda Bir Başlangıç", Balzac'ın olgunluk dönemi eserlerindendir. 

 "Yaşamda Bir Başlangıç", Balzac'ın "İnsanlık Komedyası" adını verdiği eserinin, "Töre İncelemeleri" bölümünün, "Özel Yaşam Sahneleri" başlıklı alt bölümünde yer alır. Otuza yakın anlatı içeren "Özel Yaşamdan Sahneler" içerisinde; Tefeci Gobseck, Albay Chabert, Goriot Baba, Modesta Mignon, Otuz Yaşındaki Kadın yer alan eserlerden başlıcalarıdır.

 "Yaşamda Bir Başlangıç", bir yolculuk anlatısıdır. Anlatı, bir Paris-L'Isle-Adam yolculuğuyla başlar, bir başka Paris-L'Isle-Adam yolculuğuyla sonuçlanır. Balzac, ilk yolculuğu görkemli bir biçimde hikayeleştirir. Romanın başında, 1820'lerdeki posta arabaları ile yapılan yolculukların uzun bir tarihçesini yapan Balzac, hem sosyologlara, hem tarihçilere hem de siyaset bilimcilerin  yaptıkları araştırmalara   önemli veri sunar. Charles Dickens'ın İki Şehrin Hikayesi ve Mister Pickwick'in Serüvenleri'nde de yolculukların  benzer işlevi bulunduğunu anımsatmak isterim.

"Yaşamda Bir Başlangıç"da; araba yolcularından Noter sekreteri Georges Marest'in kendini Napolyon'un eski bir subayı olarak tanıtması ve sonrasında anlattıkları  ilgi çekicidir. Mısır'da Kavalalı Mehmet Ali Paşa ile başlayan, Tepedelenli Paşa ile süren, İzmir'deki konsolosu, Padişah 2. Mahmud'u anlatan Georges'in anlattıkları araba yolcularına olduğu gibi, okurlara da eğlenceli gelecektir.  (Edebiyat fakültelerinde, klasik romanlarda, Osmanlı& Türk kavramının görünüşü başlıklı bir araştırma  yapılmasında sonsuz yarar olduğunu düşünüyorum)

Balzac'ın pek çok romanında, alaycı bir yaklaşım vardır. Eugene Grandet'de, Moliere'nin Cimri'sinden esinlenilen bir karakter olan Monseir Grandet önemli bir figürdür. Mutlak Peşinde, Goriot Baba, Kuzen Bette romanlarında da alttan alta bir alaycı anlatım vardır. 

"Yaşamda Bir Başlangıç'da alaycı yaklaşım belirgindir. Balzac, Tılsımlı Deri romanının önsözünde; " Bugün yalnızca alay etmek geliyor elimizden. Alay, can çekişen bir toplumun edebiyatıdır." değerlendirmesini yapar.

 "Yaşamda Bir Başlangıç" yayınlandığı dönemde ilgi görmeyen bir romandır. Hakkında yalnız bir yazı yazılmış ve "romanın ne  adam gibi kahramanı  ne de doğru dürüst bir olay örgüsü bulunmadığı" belirtilerek   başarısız olduğu iddia edilmiştir. Tahsin Yücel, bu değerlendirmenin gerçeği ifade etmediğini belirttikten sonra, bunun nedenlerini anlatır. Eleştirmen, Balzac'ın "İnsanlık Komedyası" altında topladığı eserlerin birbirini tamamlayıcısı olduğundan haberdar değilir.

     Balzac, bir eleştirmenin iki kitabı için övgü yazıp, diğer kitaplarını görmezlikten gelmesini eleştirirken, aynı değerlendirmeyi yapacaktır. Stefan Zweig'ın  Üç Büyük Usta ( Balzac, Dickens, Dostoyevski) kitabında yaptığı bu konudaki değerlendirmeyi de bilgilerinize sunmak isterim:

 "...Kendi çağdaşlarının ve bizim çağdaşlarımızın bir çoğu için Balzac sadece romanlar yazan iridir kuşkusuz. Böyle bakıldığında, estetik gözlüğüyle görüldüğünde pek de normalden büyük gibi gelmez insana. Çünkü Balzac'ın çok az standartlara uyan çalışması vardır. 
Balzac tek bir eseriyle değerlendirilmek istemiyor, tersine bir bütün olarak, dağları ve vadileriyle, sınırsız uzaklıklarıyla, ham uçurumları ve coşkun çağlayanlarıyla bir manzara gibi değerlendirilmek istiyor..." 

"Yaşamda Bir Başlangıç" romanında, roman karakterinin toplum içinde yükselişi para sayesinde olur. Paralı olmanın pek çok yolu yöntemi vardır; Balzac, kendisini değil ama roman kahramanlarını zengin etme konusunda çok başarılıdır!