Büyük Uygur romanı ''İz’ Türkçe’de: Abdürrahim Ötkür, Kumul isyanını yazdı…

Büyük Uygur romanı ''İz’ Türkçe’de: Abdürrahim Ötkür, Kumul isyanını yazdı…

Büyük Uygur romanı ''İz’ Türkçe’de: Abdürrah... Ali Rıza ÖzkanTürk edebiyatını Çince ve Uygurca’ya çevirmesi ile tanınan Rukiye Hacı’nın dilimize kazandırdığı ''İz’ romanı, Uygur edebiyatının büyük yazarı Abdürrahim Ötkür tarafın tarafından yazılmış ve...

Ali Rıza Özkan
Türk edebiyatını Çince ve Uygurca’ya çevirmesi ile tanınan Rukiye Hacı’nın dilimize kazandırdığı ''İz’ romanı, Uygur edebiyatının büyük yazarı Abdürrahim Ötkür tarafın tarafından yazılmış ve 1986 yılında Çin’de yayınlanmıştı.

Abdürrahim Ötkür’ün ''İz’ romanı, 1911’de Kumul şehrinde Uygur Türklerinin Mançurya istilacılarına karşı Timur Halife (Tömür Helpe) liderliğinde isyan girişimini anlatır. Ötkür’ün eserinde, yaşanmış gerçek bir isyanı bir belgesel titizliğinde okuyucusuna aktarmaya çabalar.

Kumul köylü isyanını anlatırken, Ötkür,  Uygur geleneklerini, kültürünü ve tarihini de neredeyse titiz bir üslupla romanın içinde harmanlar. ''İz’ romanı bu yönüyle de, antropologlar, kültür araştırmacıları, halk bilimciler için kıymetli bir hazinedir.

Timur Halife dağlarda yaşayan Türkleri kendi etrafında birleştirir, örgütler ve bir isyana liderlik yapar.  Uygur Türklerinin ''yeniden doğuş’ olarak tanımladıkları bu isyan hem Ming hanedanı ile işbirliği içerisindeki yerli beylere, hem de Doğu Türkistan topraklarındaki Mançur askeri birliklere karşı büyük bir zafer kazanmıştır.

Aynı dönemde Çin’de ilan edilen cumhuriyet ile birlikte, Uygur Türklerine kendi kaderlerini tayin etme sözü verilmişse de, Sun Yat Sen’in yerine geçen Çan Kay Şek ile birlikte Uygur Türkleri de ihanete uğramıştır.

GÜZEL GÜZELİ AYKIZ İÇİN...
Kumul kent merkezinde, Ming hanedanı ile işbirliği içerisinde hüküm süren Şah Maksut, güzeller güzeli Kazak kızı Aykız’ı kendi oğluna almak ister. Aykız ise, başkası ile sözlüdür. Şeyh Maksut’un adamları buna töreleri de ayaklar altına alarak Kazak kızını ele geçirmeye davranınca Kumul dağlarında isyan ateşi yanmaya başlar.

Aykız yüzünden başlayan gerilim, ardından ağır vergilere ve sebepsiz eziyetlere karşı büyüyen ve sonunda doğrudan Ming hanedanını hedef alan bir isyana dönüşür. İsyana önderlik yapan Timur Halife, çevre köyleri ve kentleri de birleştirmeyi başarır. Ancak, böyle bir isyanı başarıya ulaştıracak donanıma sahip olmadıkları için, sonunda Urumçi’deki yönetici sınıfın kurnazlıklarına teslim olurlar. İsyan büyük bir katliamla bastırılır.

Uygur köylülerin feodalizme, yerli gericilere karşı mücadelesi bu isyanın bastırılması ile son bulmadı. Aksine, yükselerek devam etti. Ötkür bu romanın başında yer alan ve ne yazık ki, Türkçe çevirisinde bulunmayan şiirinde, tam da bu mücadelenin sürekliliğini anlatıyor:

Genç idik uzun sefere atılıp gittiğimizde biz,

Şimdi ata binecek kadar oldu neslimiz.

Az idik müşkül sefere atılıp çıktığımızda biz,

Şimdi büyük kervan olduk bırakıp çöllerde iz.

Kaldı iz çöller arasında, kâh geçitlerde yine,

Kaldı nice nice aslanlar çölde kabirsiz.

Kabirsiz kaldı demeyin, ılgının kızarmış dalında,

Gül çiçeğe bürünür tan vakti baharda kabrimiz.

Kaldı iz, kaldı menzil, kaldı uzakta hepsi,

Çıksa fırtına, savrulsa kumlar gömülmez izimiz.

Dönmez kervan yolundan gerçi atlar pek zayıf,

Bulacak hiç olmazsa, bu izi bir gün nevrimiz,

Ya evrimiz…

YENİLİKÇİ, FOLKLORİK BİR TARİH ROMANI
Şiiri, Abdürrahim Ötkür’ün ''İz’ romanı üzerine yüksek lisans tezi hazırlayan Derya Ersöz’ün çevirisinden buraya aldım. Roman üzerine yazılan çok sayıda bilimsel makalenin yanında, bir de Özgür Ay tarafından yazılmış doktora tezi var.

Uygur edebiyatı ve halk bilimi konusunda sanıyorum ülkemizde en geniş araştırmaları yapan Prof. Dr. Alimcan İnayet de ''İz’ romanında verilen folklorik unsurlara özellikle dikkat çekiyor. ''İz’ romanı, bir bakıma Uygur yaşantısı, düğün ve ölüm adetleri, inanç ritüelleri, halk hekimliği gibi halk bilimi araştırmaları için çok değerli bilgilerin aktarımını da yapıyor.

Eseri edebiyat yönüyle, tarih yönüyle olduğu kadar kültür ve halk bilimi yönüyle de değerli kılan unsurlar, ''İz’ romanını son zamanlarda yayınlanmış en ilginç romanlardan birisi yapıyor.

"Büyük Uygur romanı ''İz’ Türkçe’de: Abdürrahim Ötkür, Kumul isyanını yazdı…" haberi, 23 Şubat 2018 tarihinde yazılmıştır. 23 Şubat 2018 tarihinde de güncellenmiştir. ABC Kritik kategorisi altında bulunan Büyük Uygur romanı ''İz’ Türkçe’de: Abdürrahim Ötkür, Kumul isyanını yazdı… haberi 2018 yılına aittir. Bu haberin yanı sıra sayfamızda birçok güncel bilgi ve son dakika haberler yer almaktadır. Büyük Uygur romanı ''İz’ Türkçe’de: Abdürrahim Ötkür, Kumul isyanını yazdı… 2024 konusundaki bu haber içeriği objektif bakış açısının yansımasıdır. ABC Kritik konusunda 29 Mart 2024 tarihlidir, bugüne ait güncel gelişmelerden haberdar olmak için bizi Twitter ve Facebook sayfalarımızdan takip edin.

Hubbard Editör

YORUM YAZ

UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
SON HABERLER
  1. 12:35 Dejounte Murray'nin son saniye basketi rekora gitti!
  2. 12:20 Tamer Karadağlı'nın Şikayet Ettiği Bina Bakanlık Binası Çıktı!
  3. 11:40 AKP'li belediye emeklilere 2 bin TL’lik alışveriş kartı vermek için sokakta isim listesi oluşturdu
  4. 11:34 Ebru Şallı'nın eşi Uğur Akkuş'tan 'hapis cezası' iddialarına yanıt
  5. 11:26 Galatasaray Yöneticisi Erden Timur'dan hamle! Şimdi de Medya Patronu!
  6. 11:26 Jülide Kural: Kadir İnanır büyük bir hızla iyileşme yoluna girdiğini kanıtlamıştır
  7. 11:20 Murat Kurum, bakanların seçim çalışmasına katılmasını savundu: Cumhur ittifakının bakanları
  8. 11:17 Ekrem İmamoğlu: AK Parti kendisine oy verenlerin beklentilerini karşılayamıyor
  9. 11:15 Balıkesir Adayları Sosyal Medya İle Seçmene Ulaşıyor
  10. 11:05 Madonna Brezilya'ya Ücretsiz Konser Verecek! Son Konseri Mi?
  11. 11:05 Altın Fiyatları Hareketli: Gram Altın Ne Kadar?
  12. 11:02 Fenerbahçe'nin Eski Yöneticisi'nden şok hamle! Başkanlığa Aday Olacak!
  13. 11:00 Sakarya’da 796 bin 924 Seçmen Oy Kullanacak
  14. 10:54 MediaMarkt Türkiye'de Otomatik Kahve Makineleri Trendini Belirliyor
  15. 10:52 Yunanistan'da 6.0 büyüklüğünde deprem
  16. 10:51 GAÜN Öğrencileri Gaziantep Adalet Sarayında Duruşma Seyrine Katıldı
  17. 10:49 CHP İzmir Adayı Tugay: "1 Nisan'da Yeni Bir Sayfa Açılacak"
  18. 10:46 Mehmet Şimşek: Dünya Bankası’ndan 1,5 milyar dolarlık kaynak temin ettik
  19. 10:42 Nejat İşler: Ben her gün ölümü düşünüyorum
  20. 10:39 Seçil Erzan davasında yeni gelişme: Selçuk İnan’a verilen belgelerdeki imza sahte çıktı
ABC Kritik Haberleri