Edebiyatımızda 15-16 Haziran Direnişi , Fakir Baykurt?

Tahir Şilkan

Roman ve öyküleriyle önemli edebiyat armağanlarını kazanmış bir yazar olan Fakir Baykurt, 14 roman, 10’u aşkın öykü, 8 cilt özyaşam ve düşünce yazılarının yer aldığı kitapların yanı sıra çocuk kitapları da yazmıştır. İlk öykü kitabı 1955 yılında yayınlanan 'Çilli', ilk romanı ise Yunus Nadi roman yarışmasında birincilik ödülü kazanan 'Yılanların Öcü’dür.

"Kara Ahmet Destanı", Irazca Üçlemesi olarak nitelendirilen Yılanların Öcü ve Irazca’nın Dirliği'nin devamı olarak yazılmıştır.  Kara Ahmet Destanı’nın iki kadın kahramanı Irazca ve Haçça’dır. Özellikle Haçça’daki örnek değişim anlatılır. Silik, ezik bir kadından çalışma yaşamı içerisinde Kara Bayram’a dediğini yaptıran oğlunu İmam Hatip’e değil Lise’ye oradan Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne, mücadeleye gönderen Anne olan Haçça bence Irazca’dan da önemli bir roman kişisi olarak anımsanmalıdır.

****

Fakir Baykurt, 15-16 Haziran Direnişini, Kara Ahmet Destanı romanına konu ederek anlatır. Kara Ahmet Destanı romanının 'Akan Koca Irmak' başlıklı bölümünde; 15-16 Haziran Direnişine neden olan Sendika yasa tasarısı, Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK)'nun kurulması sonrasında sarı sendikalardan DİSK'e olan yöneliş, 1965-1970 yılları arasında gerçekleşen 69 miting, 82 direniş, 45 işgal ve 539 grevi, bu direniş,işgal ve grevlerin hangi kent ve işyerlerinde yapıldığı anlatılır.

"...Her grev bir öğrenme...Bu yüzden bilmem haberiniz var mı; iktidar 1963'te yürürlüğe giren Sendika ve Grev Yasaları'nı değiştirmek istiyor.  Tasarı komisyonlardan geçti, Genel Kurul'a geliyor. Tasarının dokuzuncu maddesi: Bir işyerindeki işçilerin 1/3'ünden azını temsil eden sendikalar kapatılacak.Bu ne demek? Gelişen devrimci sendikaların ezilip, Amerika'nın kılavuzluğuyla kurulan patron yanlı sendikaların büyütülmesi!"

BİLMEM HABERİNİZ VAR MI?

"...

Bimem haberiniz var mı?  Büyük sendikaların çoğu sarı sendika. O yüzden günden güne eriyorlar. Sermaye sınıfı ve siyasi iktidar yasa çıkartarak ayakta tutmak istiyor. Bilmem haberiniz var mı? Türk İş razı bu tasarıya. Halk Partili milletvekilleri de sevinçli; "Tasarı komisyonlardan geçti, kırılacak diye DİSK'in beli"

Bilmem haberiniz var mı? Aylardır yalan haberlerle yayın yapılıyor." sendika ağalığı, grev hakkının kötüye kulanılması, üretimin düşmesi v.s.." Ama yüzde 100, yüzde 106'dır son üç yıldaki karları sanayicilerin. TİP milletvekili Rıza Kuas Meclis'ten haykırdı: "Tasarı bu biçimde çıkarsa DİSK anayasal hakkını kullanarak direnecektir. Çalışma Bakanı Türk İş'in Erzurum kongresinde konuşarak DİSK'in kapatılacağını söyledi. Devrimci Türkiye İşçi sınıfı buna izin vermeyecektir."

Bilmem haberiniz var mı? üniversite öğretim üyeleri tasarının karşısında. Ankara'dan dört anayasa profesörü cumhurbaşkanına mektup yazmış. İstanbul'da otuz öğretim üyesi bildiri yayımlamış. DİSK Yönetim Kurulu da bu tasarı çıkarsa direneceğini açıkladı. İşyeri temsilcilerini toplantıya çağırdı. Bilmem haberiniz var mı? Tasarı Mecliste 3,5 saatte geçti. Bilmem haberiniz var mı; alttan alta bir ırmak akıyor, akıyor çoğala çoğala! Dalga dalga toplanıyor üretenler, yaratanlar...

Bilmem haberiniz var mı; işyeri temsilcileri karar almış. 17 Haziran'da miting var Taksim Alanı'nda. Fakat direniş 15'inde başladı. Radyo, İstanbul'da birtakım olaylar söylüyor."

Fakir Baykurt, romanın  devamında; konuşmalar, gazete haberleri, radyo haberleri ile 15-16 Haziran direnişinin gelişimini, hangi işyerlerinden direnişe katılındığını, hangi amaçla direniş yapıldığını, direnişin semt semt, ilçe ilçe nasıl geliştiğini, işçilerin taşıdığı, "Anayasaya aykırı yasa çıkaranlar işçi düşmanıdır" pankartını, "Katil İktidar" "Kahrolsun Amerika, Bağımsız Türkiye" sloganlarının haykırıldığını radyo haber bülteni içerisinde kurgular.

Fakir Baykurt, işçilerin ülkemizdeki mücadele tarihinden önemli direnişleri sıralayıp sürdürür anlatısını:

 "...Ta 1835'te İstanbul'da Feshane  Fabrikası işçileri, Türkiye'de emeğini satarak yaşamaya başlayan ilk işçiler...1872'de Tersane işçileri,

Müslüman, hıristiyan ülkemizde ilk grev...Beyoğlu telgraf işçileri...Beykoz kundura işçileri...1880: Haliç vapur işçileri...Haydarpaşa demiryolu işçileri...Tatavla'da kunduracılar...Odun depolarında çalışanlar..."

AKAR SUYA  KABİL Mİ KİLİT VURMAK?

Fakir Baykurt, 15-16 Haziran Direnişini Kara Ahmet Destanı'nda ayrıntılı olarak anlatırken satır aralarına Nazım Hikmet'in ilk şiirlerinden birini yerleştirir. Biz de öyle yapalım ve o şiirle bitirelim.:

"Ne akıştır ki bu,

Ne evveli var, ne sonu...

...

Gebedir her sükut bir yükselişe

Kabil mi karşı durmak

 Bu köpürmüş gelişe?

 Heraklit, Heraklit!

 akar suya kabil mi vurmak kilit?

..."