Gerici Körfez ülkelerinin petro-dolar saltanatı sallanıyor!

Erdoğan-AKP iktidarının hem siyasi hem de ekonomik anlamdaki en büyük hamisi konumunda olan gerici Suudi Arabistan, Katar ve BAE gibi Körfez ülkeleri, düşük seyreden petrol fiyatları nedeniyle zor günler geçiriyor. Suriye'deki kirli savaşın da finansörlüğünü yapan bu ülkeler, petrol fiyatları bu şekilde seyrederse cihatçı çeteleri finanse etmek bir yana, kendi saltanatlarını bile korumakta zorlanacaklar.

Ekonomi yazarı Ufuk Şanlı, petrol piyasaları ve Körfez ülkelerinde yaşanan büyük krizi Al Monitor'a yazdı. 

İşte o yazıda dikkat çeken noktalar:

Körfez’deki ekonomik kriz Türkiye’yi korkutuyor

Körfez emirliklerinin görkemli günleri sona mı eriyor? Uluslararası kredi derecelendirme kuruşları ve yatırım bankaları tarafından yapılan analizlere göre bu sorunun yanıtı “Evet''. Örneğin, kredi derecelendirme kuruluşu Standard&Poor’s Suudi Arabistan’ın kredi notunu son beş ay içinde iki kere düşürdü. Bahreyn ve Umman’ın kredi notları da oldukça kötü durumda.

Uluslararası Para Fonu (IMF) Başkanı Christine Lagarde’nin verdiği bilgilere göre Körfez ülkeleri düşük seyreden petrol fiyatları yüzünden son bir yılda 275 milyar dolar gelir kaybına uğradı.

Petrol fiyatları bir buçuk sene içinde 110 dolardan 30 dolara gerileyince ''Arap Baharı’ sonrası halkı yatıştırmak için kesenin ağzını açan Körfez şeyhleri sarsıldı. Yöneticiler, sosyal yardımlarla patlayan bütçe açıklarını kapatabilmek için önce merkez bankası rezervlerini kullandılar. Bu da yeterli olmayınca ulusal varlık fonlarından elinde bulunan varlıkları satmaya başladılar.

Ancak tüm bu çabalar işe yaramamış görünüyor. Kuwait Financial Centre (Markaz) tarafından yapılan hesaplamalara göre Körfez ülkelerinin bütçeleri geçen yıl 160 milyar dolar açık verdi. Bu rakamın bu yıl da 159 milyar dolar olması bekleniyor.

Ancak daha da dikkat çekici olan nokta şu: Petrol fiyatları bu şekilde devam ederse beş yıl sonra Körfez ülkelerinin bütçe açıklarını kapatması mümkün olmayacak. Kısacası hepsi iflas bayrağını çekecek.

Gelişmeler Körfez Emirliklerini harcama yaparken daha dikkatli davranmaya zorlarken, çözüm için de yeni yollar aramaya itti. Akla gelen ilk çözüm kamu harcamalarını kısmak ve vergi oranlarını yükseltmek oldu. Devam eden dev projelerde yüklenici firmalara yapılan ödemeler gecikmeye başladı.

Bu durum Körfez Bölgesi’ndeki Batılı şirketlerden daha fazla Türk şirketlerini tedirgin etti. Rusya ile yaşanan gerilim yüzünden milyarlarca dolar kaybeden Türk şirketleri için Körfez ülkeleri güvenli liman işlevi görüyordu. Dolayısıyla bir ekonomik kriz olasılığı Körfez ülkelerinin vatandaşları kadar Türk iş adamlarının da uykularını kaçırıyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre geçen yıl 144 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Türk mallarını satın almak için altı Körfez ülkesi (Suudi Arabistan, BAE, Kuveyt, Katar, Bahreyn, Umman) 9.6 milyar dolar ödedi. Yani Türkiye’nin ihracatı içinde Körfez ülkelerinin payı sadece yüzde 6.6 seviyesinde. Ancak rakamlar dikkatle incelendiği zaman ortaya ilginç bir tablo çıkıyor: Türkiye’nin ihracatı geçen yıl bir önceki yıla göre yüzde 8.6 gerilerken, Körfez Bölgesi’ne yapılan ihracat yüzde 5.5 arttı. Yani petro-dolar zengini Arap ülkeleri Ak Parti’nin ekonomik kayıplarının azalmasına önemli bir katkı sağladı.

Gelen ilk sinyaller ihracattaki kan kaybının bu yıl da devam edeceğini gösteriyor. Türk iş adamlarının çatı örgütü olan Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre ocak 2016 ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 14.4 düştü.

Türkiye’nin BAE, Kuveyt, Katar ve Bahreyn’e ihracatı ciddi gerileme kaydederken, Suudi Arabistan ve Umman’a yapılan ihracatı arttı. Hal böyle olunca bölgeye yapılan ihracat ocak ayında sadece yüzde bir düştü.

Türkiye’nin önde gelen yatırım bankalarından Finans Yatırım’a göre ihracat yıl sonunda 137 milyar dolara gerileyecek. Türkiye’nin Körfez ülkelerine olan ihracatının azalması kayıpların daha da derinleşmesine neden olabilir.

Türkleri asıl kaygılandıran konu ise devam eden dev inşaat projeleri. En büyük müşterileri olan Rusya’yı kaybetme korkusuyla uykusuz geceler geçiren Türk inşaat şirketleri, ikinci büyük pazarları olan Körfez Bölgesi’ndeki gelişmeleri de endişeyle izliyor. Yurt dışında ihale almakta zorlanan Türk inşaat şirketlerinin imdadına son iki yıldır Körfez ülkeleri yetişiyordu. Bundan dolayı Suudi Arabistan, Katar, BAE, Bahreyn ve Umman’ı etkisi altına alan ekonomik kriz Türk inşaat şirketlerini ciddi şekilde endişelendiriyor.

Yurt dışında her yıl ortalama 25 milyar dolarlık proje üstlenen Türk inşaat şirketleri ülkenin döviz gelirlerini artırmanın yanı sıra istihdam ve imajına da büyük bir katkı sağlıyor. Çok değil sadece üç sene önce 30 milyar dolar ile tüm zamanların rekorunu kıran şirketler artık o günleri mumla arıyor. 2014 yılında yurt dışından 27 milyar dolarlık ihale alan inşaat firmaları geçen yıl sadece 19.4 milyar dolarlık iş alabildi.

Limak Holding geçen yıl 4.3 milyar dolarlık Kuveyt Uluslararası Havalimanı terminal binası ihalesini kazanmıştı. Bu ihale, bir Türk şirketinin bugüne kadar tek başına kazandığı en büyük proje olarak kayıtlara geçti. Eğer Limak, Kuveyt’teki ihaleyi kazanamasaydı sektör muhtemelen son 10 yılın en kötü performansına imza atmış olacaktı.

Al-Monitor’un sorularını yanıtlayan Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Başkanı Mithat Yenigün petrol ihraç eden ülkelerde ödemelerde bazı gecikmeler yaşandığını, bazı projelerin de askıya alındığını açıkladı. Yenigün şu bilgileri verdi: “Yurt dışında üstlenilen projelerin ülkelere göre dağılımında lider konumda bulunan Rusya'daki gelişmeler bizi kaygılandırmaktadır. Başlamış olan projelerin süreceği, ancak imza aşamasında olan bazı projelerin askıya alındığı ve yeni projeler alınmasının kısa vadede olası görünmediği hem Rusya'da iş yapan firmalar, hem Ekonomi Bakanlığı, hem de Rus işverenlerce dile getirilmektedir''.

TMB Başkanı Yenigün “Cezayir ve Suudi Arabistan gibi petrol ihracatçısı ülkelerde petrol fiyatlarındaki düşüş eğiliminin sürmesi hem planlanan yatırım kalemlerinde erteleme, hem de devam eden projelerde ödeme güçlükleri gibi riskleri de beraberinde getirmektedir'' diyerek sektörün kaygılarını da açıkça dile getirdi.

Türk şirketlerinin tahsilat yapmakta zorlandığı ülkelerin başında petrol zengini Libya ve Irak geliyor. Bu durumun Körfez ülkelerine de sıçramasından endişe ediliyordu. Geçen ay Bahreyn’de 1.1 milyar dolarlık havalimanı ihalesi kazanan TAV Holding’in CEO’su Sani Şener “Körfez ülkelerinde ilk kez ödemelerde sıkıntı yaşanıyor. Bu durum bizi de olumsuz etkiliyor'' diyerek korkuların pek de yersiz olmadığını gözler önüne serdi.

Erdoğan’ın dış politikasının Türk iş dünyasına yüklediği fatura her geçen gün kabarıyor. Rusya ve Irak’la yaşanan gerilimler ihracat ve turizmi fena halde sarstı. Alternatif pazar olarak gösterilen Körfez Bölgesi’nde de ekonomi çok parlak görünmüyor. Suudi Arabistan, Kuveyt, Katar, Bahreyn ve Umman ekonomisinde yaşanan gelişmeleri son derece yakından izleyen Türk iş adamları bugünlerde kara kara ne yapacağını düşünüyor.