Köylü Ayaklanması (Şuanlar)

Tahir Şilkan

18 Ağustos 1950'de Paris'te yaşamını yitiren Balzac, 51 yıllık yaşamında büyük çoğunluğu roman olmak üzere yüzü aşkın kitap sığdırmıştır. Sağlığındaki ciddi bozulma nedeniyle yaşamının son üç yılında hiçbir şey yazmadığını ifade etmek gerekiyor. 

İlk kitabının otuz yaşında (1829) yayınlandığı anımsanırsa, 18 yıllık bir süreçte ne denli büyük bir yazarlık yaptığı daha iyi anlaşılacaktır.

***

Türkçeye "Köylü Ayaklanması" ya da "Köylü İsyanı" adıyla çevrilen ve ilk adı "Chouanlar'ın Sonuncusu" olan roman, Balzac'ın ilk romanıdır. İlginç bir ayrıntı olarak belirtmek gerekirse, Balzac'ın son romanının adı da "Köylüler"dir. 

Köylü İsyanı ( Ayaklanması) ülkemizde en bilinen Balzac romanlarından biridir. Hiç şüphesiz bunu sağlayan en temel unsur romanın adıdır. İsyan ve Ayaklanma sözcükleri romanın tanınırlığını artırmıştır.

Romanının elde ettiği büyük başarıdan dolayı adının önüne soyluluk işareti sayılan "de"yi ekleyen Balzac, ilk romanını yazmadan önce "Chouanlık" konusunda araştırma yapmak ve bilgi edinmek için bir kale şehri olan Fougeres'e gitmiştir.

Romanın kurgusunda çok önemli bir işlevi olan Fougeres şehrinde halkın alaycı tepkisiyle karşılaşan Balzac, yöreyi ve yaşanılan olayları yerinde inceleyerek, (Chouan) Şuanların hikayesini çok gerçekçi bir biçimde anlatmıştır.

Balzac, Fougeres kale şehri bölgesinde, 18. yüzyılın son yıllarında Cumhuriyet'e karşı bir ayaklanma başlatmış olan Chouanların isyanını gerçekçi ve nesnel bir biçimde anlatır. Belli bir bölgede merkezi yönetime karşı silahlı bir ayaklanma başlatan köylülerin mücadelesini anlatırken, isyan eden Chouanların kavgayı yitirdiğini, yitireceğini bilen bir anlatıcı olarak, isyancıların kahramanca ve yiğitçe mücadele ettiklerini, ölümden korkmadıklarını, acımasız ancak mert insanlar olduğunu ortaya koyar. 

Balzac, Cumhuriyete karşı isyan başlatan ancak yenilen Chouanların Sonuncusu'nun macerasını anlatırken, onurlu ve yiğit askerlerin de mertliğini anlatır. Askerler, savaşarak yenilmiş isyancıların da saygıyı hakettiğinin bilincinde davranış gösterirler. Onların son isteklerinin eksiksiz yerine getirileceğinin sözünü verirler ve bunu yerine getirirler.

Köylü İsyanı aynı zamanda dillere destan olacak bir aşkın kitabıdır. Chouanların önderi Marki Montauran ile güzeller güzeli Marie'nin aşkı. Bir posta arabasının isyancılar tarafından soyulması sırasında başlayan, fedakarlık, sevgi dolu bitemsiz bir aşk.

***

İnsanlık Komedyası içinde yer alan kitaplarda, Balzac, yeni bir teknik dener. Roman kişilerinin yinelenmesi ya da yeniden ortaya çıkması olarak da tanımlanabilecek bu yöntem, bütün kitapların birbirleriyle ilintili olduğu duygusunu okuyucusuna fazlasıyla geçirir. 

Köylü İsyanı romanında yer alan pek çok karakterin, diğer romanlarda da yer alması anlatılan hikayelere gerçekçilik duygusunu fazlasıyla vermektedir. 

Bir nehir roman okuduğu duygusunu okura geçiren bu yöntem sayesinde; Köylü İsyanı'nda Cumhuriyetçi askerlerin komutanı olan Hulot'un, Kuzen Bette romanındaki saygın emekli general olduğunu fark edince eski bir dostla karşılaşmak gibi heyecan duyulmaktadır. Köylü İsyanı'nın alçak komplocu, entrikacı ajanı Corentin'in, Esrarlı Bir Vaka'da, Kibar Fahişelerin İhtişam ve Sefaleti romanlarında da benzer işi sürdürmesi gibi. 

Yaratılan gerçekçi, çok iyi anlatılmış karakterler, merak ve heyecanla okunan, aşk, entrika, sadakat, yiğitlik anlatısı. Özellikle savaş sahnelerinin geçtiği yerler ve savaşın anlatılması etkileyicidir.

"Balzac'ın romanları siyasi tarih kitabı gibidir" değerlendirmesini en çok hak ettiği romanların başında, Köylü İsyanı gelir. Hem gerçekçi hem romantik hem de Fransa tarihinin en önemli tanıklığı. Köylü İsyanı, ilk roman olmanın belli eksiklerini taşısa da; 18. 19 Yüzyıl Fransa'sını daha iyi anlayabilmek için okunacak kitapların başında gelmektedir.