Stefan Zweig üzerine

Tahir Şilkan

Zweig, roman ve uzun öykülerinde çok başarılı kurgularla, başlangıçta zor okunacağı duygusu veren anlatıyı, sonrasında kitabı okuyup bitirmeden bırakamayacağınız bir ustalıkla tamamlar.

Avrupa’nın içine düştüğü siyasi duruma dayanamayarak  1942 yılının 22 Şubatında, Brezilya’da karısıyla birlikte intihar ederek 61 yaşında yaşamına son veren Stefan Zweig, savaşa karşı barışı, karanlığa karşı aydınlığı, insanseverliği öne çıkarmış, özellikle uzun öyküleri ve büyük emeklerle hazırladığı biyografilerle tanınmış bir yazardır.

Bu değerlendirmeye kendi sözleriyle bir örnek vermek isterim: “… Belki de ilk gençlik dönemlerinden bu yana beni meşgul eden büyük bir eser yazmayı denerim. Balzac hakkında kalın bir kitap, bir yaşamöyküsü ve eleştiri. Muhtemelen üç ya da dört yıl gerekecek. Ama geriye onyıllarca etkisini yitirmeyecek kalıcı bir eser bırakmak istiyorum. Otuz yıldır Balzac okuyorum; hayranlığımdan bir şey kaybetmeden tekrar tekrar okuyorum…'' ( 28 Şubat 1939- Romain Rolland’a mektuptan…) Zweig, üzerinde yıllarca çalıştığı bu eseri tamamlayamayacaktır. Balzac biyografisi Richard Friedenthal tarafından yazılacak sonsözlerle tamamlanacak ve yayınlanacaktır. 

Zweig’ın Türkçeye çevrilmiş diğer biyografileri; Marie Antoinette, Rotterdamlı Erasmus, Macellan, Joseph Fouche, Montaigne, Amerigo, Freud ve Öğretisi, Avrupa'nın Vicdanı & Romain Rolland, Üç Büyük Usta( Dickens, Balzac, Dostoyevski)  olarak sayılabilir.

Stefan Zweig, Viyana doğumludur. Varlıklı bir sanayicinin oğludur. Almanya, Avusturya ve Fransa’da eğitim görmüştür. En ünlü eserleri arasında; Amok Koşucusu, Yakıcı Sır, Bir Kadının Yaşamından 24 Saat, Bir Yüreğin Ölümü, Satranç, Clarisse, Sabırsız Yürek, Lyon’da Düğün sayılabilir. Şiir, deneme, roman, öykü, uzunöykü, yaşamöyküleriyle unutulmaz bir edebiyat dili yaratmıştır. Psikolojiye ve Freud’un öğretisine duyduğu yoğun ilgi, yarattığı derinlikli karakter incelemelerinde kendisini gösterir.

Zweig, roman ve uzun öykülerinde çok başarılı kurgularla, başlangıçta zor okunacağı duygusu veren anlatıyı, sonrasında kitabı okuyup bitirmeden bırakamayacağınız bir ustalıkla tamamlar. Nefes nefese bir okumadır bu ve  okuyucu, kitabın büyük bir merakla bir an önce bitmesini arzularken, bitirdikten sonra bu kadar güzel bir anlatı niçin bitti diye hayıflanır.

 Yarım kalmış Clarisse, ile sağlığında tamamladığı halde ölümünden 40 yıl sonra yayınlanan Değişim Rüzgarı ile ülkemizde Merhamet, Acımak, Merhametli Acımak, Sabırsız Yürek gibi çeşitli  adlar verilerek yayınlanan romanlarıyla insanlığın büyük yazıcılarından biridir, Stefan Zweig...

Yalnız yazar olarak değil, düşünür;  barış ve hümanizm düşüncesinin önde gelen bir temsilcisi Zweig, Clarisse romanında konu ettiği zorunlu askerliğe karşı çıkan vicdanı retçiliğin en önemli temsilcilerinden ve destekçilerinden.  Satranç kitabı, Hitler  faşizmine   karşı Zweig'ın bir seslenişidir. Ülkesini terk ederek Latin Amerika seyahati sırasında yazdığı Satranç, Zweig'ın son ölümsüz eseri olarak anımsanmalıdır.