Cesur Mihai’nin ölümcül macerası

1593 yılında başlayıp 1606’da netice bulan Osmanlı-Habsburg Uzun Savaşları'nda
öne çıkan figürlerden birisi olan Eflak Voyvodası Mihai'nin hikayesi, savaşın en ilginç
ve heyecanlı maceralarından bazılarını içerir.
Eflak bölgesi, Çelebi Mehmet (1413-1421) devrinden beri Osmanlı'ya bağlı, ancak Voyvoda denen yöneticinin ve hükümetinin yerel aristokrasiden seçilerek Osmanlı tarafından onaylandığı bir vassal devlet statüsündedir. Eflak ile ilgili belki de en magazinel tarihi vaka, Kazıklı Voyvoda olarak bilinen Vlad Tepeş veya Drakula'nın Fatih Mehmet ile giriştiği mücadeledir. Bu olaydan bir asırdan fazla zaman geçtikten
sonra Eflak bir kez daha, bu sefer on yıldan uzun sürecek ve kanlı savaşlara sahne olacak bir  isyan hareketine dahil olacaktır.

1593 yılında Osmanlı ve Habsburg imparatorlukları arasındaki Kanuni devrinden beri süregiden ufak lokal çatışmalar müstesna- barış hali sona erdi. Bir yıl bile geçmeden Erdel (Transilvanya), sonra da onu takiben Eflak ve Boğdan, yani Osmanlı'nın vassal beyler aracılığıyla uzaktan idare ettiği üç Hıristiyan beylik, Katip
Çelebi'nin tabiriyle 'yek-cihet' olarak Devlet-i Aliyye'ye baş kaldırdı. Bunda Habsburg İmparatoru II. Rudolf ve Papa'nın teşvikleri bir yana, savaş başlarken Osmanlı'nın savaşı finanse etmek için bölgede vergileri artırması da etkili olmuş görülmektedir. Erdel Beyi Zigmond Bator, İngiliz tarihçi Richard Knolles'ın övgülerine mazhar olacak şekilde ilk başlarda Türklere zor anlar yaşatırken, önce mecburen tahttan
Habsburg imparatoru lehine feragat edecek, sonra da Erdel soylularının ve Osmanlıların desteğiyle tekrar tekrar tahta çıkıp indirilecekti. Bu arada Mihai, ondan boşalan liderlik payesini elde etmek için Erdel'i işgal etti. Bunun üzerine Osmanlı yetkilileri onunla anlaşmaya yeltendiler. Mihai bir yandan da Boğdan Voyvodası, Lehistan ve Türk desteğiyle Erdel'i yeniden ele geçirme niyetindeki Zigmond'la uğraşıyordu. Onları yenerek Bogdan'ı da ele geçirdi. Üç beyliği de imparatorun sancağı altında birleştirmeyi başarmış gibi görünse de bu zaferi uzun ömürlü olmadı.

Erdel soyluları ona baş kaldırdılar. Mihai'yi kurtarabilecek tek şey imparatorun tecrübeli İtalyan generali Giorgio Basta emrinde yolladığı yardım kuvvetleriydi. Ama Basta son anda isyancılar lehine taraf değiştirdi ve Mihai'yi alt ederek idareyi ele aldı. Hoş, Erdel’i idare etme işi Basta'nın da saçlarını ağırtacaktı.
Bir yandan yerel aristokrasiyi, bir yandan imparatoru memnun edecek çözümler ararken Zigmond bir
kez daha tahtı ele geçirdi. İmparator, bu sefer Mihai'yi Basta'nın yardımına gönderdi ve ikisi Zigmond'u mağlup ederek Erdel'i geri aldılar.
Zaten viraneye dönmüş vaziyetteki Erdel toprakları bir kez daha, bu sefer Mihai’nin askerleri tarafından yağma edildi. Bu durum General Basta’yı rahatsız etmişti. Voyvodayı ikaz ettiğinde son derece sert cevap aldı. Dahası, Mihai’nin Türklerle gizlice anlaşıp Habsburgları bölgeden def etme niyetinde olduğuna dair
dedikodular ortalıkta dolaşıyordu. Knolles’in naklettiğine göre Basta, bunu kanıtlayacak bazı mektuplar ele geçirdi ve tahmin edilebileceği gibi Mihai’nin kalemini orada kırdı. Cesur Voyvoda kendi çadırında bir Vallon yüzbaşısı tarafından katledildi.
Cesur veya Yiğit Mihai, Vlad Drakula gibi bir efsanevi-mitik figüre dönüşmemiştir. Yine de Romanya’nın önem atfedilen ulusal kahramanlarından biridir. Okullara ismi verilmiş olup, dünya savaşlarında adını taşıyan madalyalar takdim edilmiştir. Rumen rejisör Sergiu Nicolaescu 1971 senesinde onun hayatını anlatan Son Haçlı Seferi adındaki filmi çekmiştir. İlaveten, voyvodanın muharebelerini teferruatıyla anlatan
uzun bir videoya da kaynaklar ve tavsiyeler bölümünden erişilebilir.

Kaynaklar ve Tavsiyeler:
Gábor Kármán ve Lovro Kunčević (ed.), The European Tributary States of the
Ottoman Empire in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, (Leiden: Brill, 2013).
Feridun M. Emecen, Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi (1300-
1600) (Istanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015).
Kenneth M. Setton, XVII. Yüzyıl Dünyasında Venedik, Avusturya ve Türkler,
(Albaraka yayınları, 2022).
Richard Knolles, The Generall Historie of The Turkes, (Adam Islip, Londra, 1610).
Zeynep Aycibin, "Kâtib Çelebi, Fezleke: Tahlil ve Metin" (Doktora Tezi, Mimar Sinan
Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ortaçağ Tarihi Anabilim Dalı,
2007), 2-3.
Mihai Viteazul, Sergiu Nicolaescu, 1971, IMDb,
https://www.imdb.com/title/tt0066078/?ref_=ext_shr_lnk
“Story of Michael the Brave ⚔ ALL PARTS 1 - 5,” HistoryMarche, YouTube,
https://youtu.be/AVZNTJ7RL80.
"World War II Awards: Officer's Cross of the Order of Polonia Restituta," Traces of
War, accessed August 1, 2023, https://www.tracesofwar.com/awards/494.