Aybike Serttaş: Twitter bir silah olarak kullanılıyor

İstanbul Arel Üniversitesi öğretim görevlisi Yrd.Doç.Dr. Aybike Serttaş ile BirGün gazetesinin sosyal medyada maruz kaldığı eleştirileri, sosyal medyanın nasıl bir silaha dönüştüğünü ve medyanın bugünkü durumunu birlikte değerlendirdik.

ABC Gazetesine yaptığı değerlendirmede değişen iletişim biçimlerine dikkat çeken Serttaş, sosyal medyada bireylerin esas olarak nitelikli bilgiye ve gerçeğe odaklanması gerektiğinin altını çizdi.

Çağdaş Gökbel

BirGün gazetesinin Mine Kırıkkanat söyleşisi sosyal medyada yoğun tepkilere neden oldu. Gelen tepkiler neticesinde gazete bir özür metni yayınladı. Sosyal medyanın hafifsenmeyecek ölçüde büyük bir etkiye sahip olduğunu gördük. Tüm yaşananları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Sosyal medyanın bir kontrol mekanizması haline gelmesini olumlu olarak değerlendiriyorum. İnternetin getirdiği en büyük yeniliklerden biri kendinden önceki iletişim araçlarının –televizyon, radyo, gazete, vb.- sunduğu asimetrik iletişim koşullarını değiştirmiş olması. Tek taraflı iletişimin ya da azdan çoğa iletişimin yerini karşılıklı ve simetrik bir iletişime bırakması olması gereken bir güncelleme. Değişen ve dönüşen iletişim arenasında artık herkes söz sahibi olmak ve paylaşım yapmak istiyor. Tüm kullanıcılar hem içerik tüketicisihem de aynı zamanda üretici oldu ki bu durum çok seslilik, farklılıkları dile getirme, farklılıkları kabullenme yolunda önemli bir adım, tek-tipleşmeyi engelleme açısından da güzel bir gelişmedir.

Özellikle Twitter’da bir ''linç’ olgusu ortaya çıkmış durumda. İnsanlar görüşlerini beğenmedikleri kişilerin sosyal medya hesaplarına yükleniyor ve çeşitli saldırılarda bulunuyorlar. Bu kişinin hesabının hacklenmesine kadar gidebiliyor. Twitter bu manada bir silaha dönüşmüş gibi görünüyor. Bu durumu nasıl yorumluyorsunuz?
Ben de Twitter’ın bir silah olarak kullanıldığını gözlemliyorum. Biraz önce de belirttiğim gibi yeni medyanın bize sunduğu dönüşüm içerisinde çok sesliliği de barındırıyor. Değişen iletişim ekosistemi ile karşı karşıyayız. Bu sanal saldırılar da zamanla azalacak diye düşünüyorum. Çünkü zamanla mecraya ait kültür daha da kök salacak ve paylaşılan bilgilerin doğruluğunun farklı kaynaklardan konfirme edilmesi ve benzeri mecra kullanım kriterlerinin oluşması ile linç ve online saldırıların da bir çığ gibi büyümeden kontrol altına alınacağını sanıyorum. Sanal ortamda yayılan bilginin nerelere ulaşacağını ve ne tür etkiler yapacağını öngörmek çoğu zaman çok zor, bu sebeple hem yapılan paylaşımların hem de retweet gibi aktivitelerin bilinçli bir şekilde yapılması gerekiyor. Mecranın çok çeşitli kullanım amaçları var. Eğlence için de kullanılabiliyor, sosyal sorumluluk için de, siyasi bir platform olarak da. Önemli olan nitelikli bilgiye ve gerçeğe odaklanmak.

Gelelim bireylerin sosyal medya kullanımı konusundaki eğitimine, sizce medya, okuryazarlığının tek başına eğitim müfredatına alınması ile bu sorunlar çözülebilir mi?
Medya okuryazarlığı dersi İletişim Fakültesi mezunlarınca ilkokuldan itibaren öğrencilere verilmesi gereken bir ders bence. Geleneksel kitle iletişim araçlarından başlayacak olan ders içeriği yeni medya ile devam etmeli. Bu dersin önemine ve gerekliliğine inanıyorum.

Özellikle Gezi olaylarında medyanın görevini yapmaması neticesinde insanların sosyal medyaya yöneldiklerini biliyoruz. Türkiye’de medyanın geldiği durumu bir var olma mücadelesi olarak yorumlayabilir miyiz?
Türkiye’de medya son zamanlarda var olma mücadelesi bile verememektedir. Artık maalesef medya konusunda şahit olduğumuz pek çok şeye şaşırmaz hale geldik. Sanırım penguen belgeseli şaşırdığımız son yayındı. Ondan sonra şaşkınlığımızı geride bıraktık, elimizde öfke ve üzüntü kaldı.

“MEDYAYA NE KADAR ÇOK SANSÜR UYGULANIR VE GERÇEKLER NE KADAR ÇOK ÇARPITILIRSA HALKIN TEPKİLERİ O KADAR KESKİNLEŞECEK''

“Yandaş medya'', “paralel medya'', “muhalif medya'' gibi kavramların havada uçuşması, toplumun pek çok kesiminde olduğu gibi medyada da keskin bir ayrışma olması kaygı verici bir durumdur. Kritik olaylarda haber alma kaynağı olarak sosyal medyayı kullanmamız, hatta pek çok habercinin de bizzat Twitter’ı referans göstermesi, bir sansür mekanizması olarak çeşitli sitelere erişimin engellenmesi, internetin yavaşlatılması bu yüzyılda görmekten esef duyduğumuz tablolardır. Medyaya ne kadar çok sansür uygulanır ve gerçekler ne kadar çok çarpıtılırsa halkın tepkileri o kadar keskinleşecek, duyarlılığı daha da artacaktır. Erk ve yönetilen arasındaki köprü olarak tanımlayabileceğimiz medya güvenilirliğini yitirdiği zaman, kaosun oluşmaması önünde çok az engel kalmış demektir. Bu söylediklerim adalet mekanizması gibi kurumlar için de geçerlidir.

Son olarak medyada çalışan emekçilerin kölelik koşulları altında iş yaptığını biliyoruz. Muhalif görünümlü ya da havuz fark etmeksizin sendikasız çalışma ve özlük haklarının sıfır düzeyde olduğu bir ülkede basın emekçilerinden nasıl bir verim elde edilebilir ve sizce gazetecilerin bu durumu aşabilmesi için neler yapması gerekir?
Bizim ülkemizde zannederim ki kültürel kodların da etkisiyle sendika üyesi olmak çok aykırı bir davranış olarak algılanıyor. Keza gösteri yürüyüşü yapmak, toplantı düzenlemek, örgütlenmek de. İtiraz etmeksizin insancıl olmayan koşullara katlanmak genlerimize işlemiş adeta. Medyanın farklı alanlarında fiziksel ve psikolojik olarak sürekli yıpranmaya maruz kalan ve hiçbir hakkını elde edemeyen binlerce insan var. Bu durumu aşmak için öncelikle sendikalaşmanın bir vatandaşlık hakkı olduğunun bilincine varılması gerek. Olumsuzluklardan kaçmanın yönteminin gözleri kapatmak olmadığının bilincine varmak ve bugünkü pek çok şeyin müsebbibi olan “bana dokunmayan yılan bin yaşasın'' anlayışından uzaklaşmak ilk aklıma gelenler.