Haftanın Kitabı: Gülebilir Miyiz Dersin?

Hazırlayanlar: Feryal Saygılıgil, Beyhan Uygun Aytemiz
Gülebilir Miyiz Dersin?
(Tezer Özlü Kitabı)
İletişim Yayıncılık

Ardında bazen derin bir kederle bazen kalıbına sığmaz bir neşe ve yaşama aşkıyla; özgürce, kadınca ortaya koyduğu metinler bırakan Tezer Özlü, aramızdan erkenden ayrılan nevi şahsına münhasır bir kalem. Yaşamla ölüm arasındaki sınırlarda korkmadan gezinmiş, hep "gitmek, gitmek, gitmek, gitmek, gitmek..." istemiş, şehir şehir, ülke ülke dolaşıp eteklerinde biriktirdiği ne varsa gizli saklı demeden bazen fısıltıyla bazen çığlık çığlığa anlatmış, okurlarının hayatında yüreklendirici izler bırakmıştır.

Feryal Saygılıgil ve Beyhan Uygun Aytemiz, Gülebilir miyiz Dersin? Adlı bu çalışmayla Özlü'yle ilgili dopdolu bir kaynak sunuyorlar. Yazara dair anılara ve "karşılaşma anları"na ışık tutan yazıların yanı sıra toplumbilim, felsefe, psikanaliz, dilbilim gibi disiplinlerin ışığında Özlü metinlerini anlamlandırma çabasında olan ürünleri bir araya getiren bir kitap.

Radikal Kitap ekinde Ümran Kartal “Gülebilir miyiz Dersin?'' adlı yapıtı değerlendiriyor. Kartal şöyle diyor;
“Adını Tezer Özlü’nün, Ferit Edgü’ye gönderdiği Eylül 1966 tarihli mektubunun bir yerinde bir umut sorduğu soruya borçlu kitap, 27 Mayıs 2014’te İstanbul Arel Üniversitesi’nde düzenlenen “Tezer Özlü Üzerine Düşünmek'' sempozyumunda sunulan (ve sunulmayan) toplam on iki metinden oluşuyor. Edebiyat, toplumbilim, felsefe, psikanaliz ve dilbilim gibi farklı disiplinlerin verileri ışığında, okuyanı Tezer Özlü’nün ömründen geçirerek ona kendi ömrünü kurcalayabileceği fasılalar verdirtiyor.''

Ümran Kartal değerlendirmesini şöyle sürdürüyor;

“Yaşamın Ucuna Yolculuk ve Çocukluğun Soğuk Geceleri’ni ilk okuyuşumda, itiraf etmeli ki, metni onun yaşamından pek de koparmadan, hatta yer yer onun yaşamıyla kendiminkisi arasında özdeşlikler kurarak okudum. Ancak, sonraki okumalarımda öncelikle Tezer Özlü’nün ne anlattığına değil, bunu nasıl anlattığına dikkat kesildim. Kullandığı metaforlara, söz dağarcığına, öykü zamanındaki sıçramalara, cümle kuruluşlarına, sıfatına, edatına, zamirine, nesnesine, yüklemine baktım. Öznesine de. ''Ben’ diliyle ''sen’ arasında gidip gelmesine. Bir kadının özyaşamöyküsünü yazmasını hep önemli buldum. Onunkisinin özyaşamöyküsünden ziyade “yorum'' olduğunu da düşündüm veyahut –Roland Barthes’ın tarifiyle- “adını ağzına almaktan korkan roman.'' Mesela, bizzat bedenini adeta bir dil düğümü haline getiren elektroşok tecrübesini tüm hakikiliğiyle kağıda döktüğünde, okura sunduğu metin gerçi içinde hakikatı barındırır ama bu hakikat yazılır ve okunurken değişebilen, kaygan bir hakikattir. Başka bir deyişle, kurmacaya -bilinçli bir tercihle- dönüştürülmeyen yine de kurmacanın kımıltılarıyla çatılmıştır.''

“Gülebilir miyiz Dersin?'' adlı yapıtı Meral Akbaş, Beyhan Uygun Aytemiz, Narin Bağdatlı, İlkay Bakırtaş, Nihan Bozok, Ayda Özlü Çevik, Günseli Sönmez İşçi, Sibel Kır, Hatice Meryem, Derya Önder, Feryal Saygılıgil, Sennur Sezer, İpek Şahbenderoğlu, Seval Şahin, Bahadır Vural'ın katkılarıyla ortaya konuyor.

192 s.

İstanbul, 2016

Tezer Özlü Kimdir?

 Tezer Özlü 10 Eylül 1943’te Kütahya Simav’da doğdu. Çocukluğu anne babasının görev yaptığı Simav, Ödemiş ve Gerede'de geçti. İstanbul'a on yaşındayken geldi. Avusturya Kız Lisesi'ne gitti; ancak mezun olmadı. 1961'de yurt dışına çıktı. 1962 - 1963 yıllarında otostopla Avrupa'yı gezdi. Paris'te tanıştığı tiyatrocu ve yazar Güner Sümer'le 1964 yılında evlendi. Birlikte Ankara'ya yerleştiler.

Sümer'in Ankara Sanat Tiyatrosu'nda (AST) çalıştığı bu dönemde Özlü Almanca çevirmenlik yaptı. AST'de 1963-64 sezonunda Sümer'in yönettiği Brendan Behan'ın Gizli Ordu oyununda oynadı.

Sümer'den ayrılarak İstanbul'a yerleşti. Geçirdiği rahatsızlık nedeniyle kesintili olarak 1967 - 1972 yılları arasında İstanbul'da farklı hastanelerin psikiyatri kliniklerinde kaldı. Çocukluğundan başlayarak yaşadıklarını ve klinikte kaldığı bu dönemleri Çocukluğun Soğuk Geceleri kitabında yazdı.

1968 yılında yönetmen Erden Kıral'la evlendi. Bu evlilikten 1973'te kızı Deniz doğdu. Bir burs alarak 1981'de Berlin' e gitti. Bu arada Kıral'dan ayrıldı. Kanada'da yaşayan İsviçre asıllı sanatçı Hans Peter Marti ile tanıştı ve 1984'te Marti'yle evlenerek Zürih'e yerleşti.

Genel kanının aksine Tezer Özlü intahar ederek değil göğüs kanseri nedeniyle 1986'nın 18 Şubat'ında burada öldü. Mezarı Aşiyan Mezarlığı'ndadır.

Özlü, eski eşi Erden Kıral'ın Yol filminin çekimi döneminde yaşananları anlattığı filmi Yolda'da Yelda Reynaud tarafından canlandırıldı.

Tezer Özlü, öykü ve roman yazarı Demir Özlü ile yazar ve çevirmen Sezer Duru'nun kardeşidir.

Görsel: