Kadınlar sömürüye mahkum ediliyor: Kayıt dışı çalışma, sendikasızlık, işsizlik…

DİSK’e bağlı Genel-İŞ Sendikası “Türkiye’de Kadınlar ve Kadın Emeği'' başlıklı araştırmasını yayımladı. Araştırma raporuna göre Türkiye’de kadınların yarıya yakını kayıt dışı çalıştırılıyor. Genel-İş Sendikası araştırmayı TÜİK, OECD, EOROSTAT, ILO, ÇSGB ve Dünya Ekonomik Forumu verilerini kullanarak hazırladı.

Araştırmadan satır başları şöyle:

HER 10 KADINDAN YALNIZCA ÜÇÜ ÇALIŞIYOR 

• Kadınların iş gücüne katılma oranı, 2017 yılı Kasım ayında bir önceki yılın Kasım ayına göre 1,1 puan artarak yüzde 33,8’e yükselmiştir. Ancak bu artışa rağmen, Türkiye’de kadınların iş gücüne katılma düzeyi, OECD ve AB’ye üye ülke ortalamalarının çok altındadır. Yıllık verilere göre 2016 yılında kadınların iş gücüne katılma oranı Türkiye’de yüzde 32,5 iken OECD üye ülke ortalamalarında yüzde 51,9, AB üye ülke ortalamalarında yüzde 46’dır.
• Her 10 kadından yalnızca üçü çalışıyor: Kadınların istihdama katılım oranı, bir önceki yılın Kasım ayına göre 1,8 puan artarak yüzde 29,3’e çıkmıştır. Yıllık bazda bakıldığında ise artış oranı daha azdır. 2015 yılında kadınların istihdama katılım oranı yüzde 30,2 iken, 2016 yılında sadece 0,4 puan artarak 30,6’ya yükselmiştir. Bunda kadınların istihdama katılımına yönelik politikaların yeterli olmamasının yanı sıra kadınlara atfedilen toplumsal rollerin de önemli bir etkisi vardır. Örneğin 11 milyondan fazla kadın ev işleri nedeniyle çalışma hayatına katılamadığını belirtmiştir. Türkiye’de kadın istihdamı da OECD ve AB üye ülke ortalamalarının altındadır. Yıllık verilere göre 2016 yılında kadınların istihdama katılım oranı OECD üye ülke ortalamalarında yüzde 44,4, AB üye ülke ortalamalarında yüzde 45,9’dur. İstihdam edilen kadınların işteki durumuna bakıldığında ise; ücretli, maaşlı veya yevmiyeli olarak çalışan kadınların sayısı artarken, kendi hesabına ve ücretsiz aile işçisi olarak çalışan kadınların sayısı düşmüştür.Ücretli, maaşlı veya yevmiyeli olarak çalışan kadın oranı 2014 yılında yüzde 60 iken, 2016 yılında yüzde 63’e, 2017 yılı Kasım ayında ise yüzde 65,2’e yükselmiştir. Ücretsiz aile işçisi olarak çalışan kadınların oranı ise 2014 yılında yüzde 29,4 iken, 2016 yılında yüzde 26,3’e gerilemiş, 2017 yılı Kasım ayında ise yüzde 24 olmuştur.

KADINLARIN YARIYA YAKINI KAYIT DIŞI ÇALIŞTIRILIYOR 

• Kadınlar istihdam içerisinde yeterince yer almamakla birlikte çalışma hayatında karşı karşıya kaldıkları en önemli sorun kayıt dışı çalıştırılmalarıdır. 2017 yılı Kasım ayı verilerine göre istihdam edilen kadınların yüzde 43’ü kayıt dışıdır. Ücretsiz aile işçisi her 10 kadından 9’u, kendi hesabına çalışan her 10 kadından 7’si, ücretli maaşlı veya yevmiyeli çalışan her 10 kadından 2’si kayıt dışı çalıştırılmaktadır. Bu durum kadınların çalışma hayatında daha güvencesiz olmalarının yanı sıra en temel sağlık, emeklilik gibi haklardan mahrum kalmalarına neden olmaktadır.
• Geniş tanımlı kadın işsizliği 3 milyona yaklaştı: İşsizlikten en çok kadınlar etkilenmekte ve işsizlik yıldan yıla artmaktadır. 2014 yılında yüzde 11,9 olan kadın işsizlik oranı, 2016 yılı sonunda yüzde 13,7’ye çıkmış, 2017 yılı Kasım ayında ise yüzde 13,4 olmuştur. OECD ve AB ülkelerinde ise kadın işsizliği düşme eğilimindedir. OECD’ye üye ülkelerde kadın işsizliği ortalaması 2014 yılında yüzde 7,4 iken, 2016 yılında yüzde 6,4’e gerilemiştir. AB’ye üye ülkeler ortalamasında ise kadın işsizliği yüzde 10,3’ten yüzde 8,8’e gerilemiştir. 2014 yılında 2 milyon 788 bin olan geniş tanımlı kadın işsizliği 2016 yılında 2 milyon 959 bine, 2017 yılı Kasım ayında 2 milyon 896 bine ulaşarak yüzde 24,5 olmuştur.

İŞSİZLİKTEN EN ÇOK GENÇ KADINLAR ETKİLENİYOR 

• Ülkemizde genç kadın işsizliği OECD ve AB üye ülke ortalamalarının yaklaşık 2 katıdır. 2014 yılında yüzde 20 olan genç kadın işsizliği, 2016 yılında yüzde 23,5’e, 2017 yılı Kasım ayında ise yüzde 25’e çıkmıştır. 2014 yılında yüzde 36,1 olan geniş tanımlı kadın işsizliği 2016 yılında yüzde 36,4, 2017 yılı Kasım ayında ise 760 binle yüzde 35,8 olmuştur. Türkiye’de olduğu gibi OECD ülkelerinde de genç kadın işsizliği artarken, AB ülkelerinde düşmektedir. OECD’ye üye ülke ortalamalarında genç kadın işsizliği 2014 yılında yüzde 13,6 iken, 2016 yılında yüzde 17,9’a çıkmıştır. AB’ye üye ülke ortalamalarında ise 2014 yılında yüzde 21,4 olan genç kadın işsizliği, 2016 yılında yüzde 12,5’a gerilemiştir.
• Üniversite mezunu kadın işsizliği, OECD ve AB ülke ortalamalarının dört katına ulaştı: Kadınlar için işsizlik yüksek öğrenim mezunu olma durumunda da çok fazla değişmiyor. Yüksek öğrenim mezunu kadınların işsizlik oranı 2016 yılı için yüzde 16,9 olarak gerçekleşti. Ancak bu oran AB ve OECD’ye üye ülke ortalamalarının oldukça üstündedir. OECD’ye üye ülke ortalamalarında yüksek öğrenim mezunu kadın işsizliği yüzde 4,9 iken, AB’ye üye ülke ortalamalarında yüksek öğrenim mezunu kadın işsizliği yüzde 5,6’dır.

BİR MİLYONDAN FAZLA KADIN HAFTALIK 45 SAATTEN FAZLA ÇALIŞTIRILIYOR

• Kadınlar, haftalık yasal 45 saat olan çalışma süresinin çok üzerine çalıştırılıyor. 2017 Kasım ayı verilerine göre 3 milyon 99 bin kadın yani kadın çalışanların yüzde 34’ü haftalık 45 saatin üzerinde çalıştırılıyor. 1 milyon 26 bin kadın ise haftalık 45 saatin üzerinde ve kayıt dışı çalıştırılıyor. Bununla birlikte çalışma sürelerini ayrıntılı incelediğimizde ise kayıt dışı çalıştırmanın en fazla kısmi süreli çalışmada yoğunlaştığı görülmektedir. Haftalık 1-16 saat arası çalışan kadınların yüzde 87’si, haftalık 17-35 saat çalışan kadınların ise yüzde 67’sının kayıt dışı istihdam edildiği görülmektedir.

KADINLARIN GERÇEK SENDİKALAŞMA ORANI YÜZDE 6 

• Kadınların çalışma hayatına katılımlarının yetersiz olması, kadın istihdamının kayıt dışı ve küçük işletmelerde yoğunlaşması, toplumsal cinsiyet ayrımına dayalı rol ve sorumluluklar ile sendikalarda erkek egemen politikaların varlığı kadınların sendikalara katılımını engellemektedir. Türkiye’de sendikal örgütlenme kadın ve erkek işçiler için yıldan yıla artış gösterse de yine de yetersizdir. 2014 Ocak ayında yüzde 4,6 olan kadınların sendikalaşma oranı, 2018 Ocak ayında yüzde 8,1’e çıkmıştır. Ancak bu oran erkek işçilerin sendikalaşması ile kıyaslanamayacak kadar azdır. Erkek işçilerin sendikalaşma oranı ise yüzde 10,6’dan yüzde 13,5’e yükselmiştir. Kayıt dışı istihdamı da içine alarak yapılan yaptığımız hesaplamada kadın işçilerin gerçek sendikalaşma oranı yüzde 6’lara düşmektedir.