Krizdeki sanayiyi elektrik de çarptı!

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) sanayicinin elektriksiz kalmasına yol açan enerji krizini, TEİAŞ ve Enerji Bakanlığı'nın Aralık ayı verilerinden yaptığı çalışma ile ortaya koydu.

SANAYİCİYE ELEKTRİK YA YOK YA PAHALI

Ülkemizin içine sokulduğu enerji darboğazından sanayi üretimi olumsuz etkileniyor. EPDK'nın 2017 tarifesinde diğer abone gruplarında enerji bedeli düşürülürken, sanayicinin tarifesinde enerji bedelinde indirim yapılmadı. Böylece yaşanan enerji krizi nedeniyle elektrik bile verilemeyen sanayici elektrik aldığında da yüksek enerji bedeli ödemeye devam edecek.

Doğalgaz sıkıntısı ile baş gösteren enerji krizi verilere yansımaya başladı. Havaların soğuması nedeniyle doğalgaz tüketimi 1 Aralık itibariyle günlük 197.7 milyon metreküpe kadar yükseldi. Doğalgaz dışalımında yaşanan sıkıntı; 25 Aralık verilerinde 156.7 milyon metreküpe düşüşle kendisini gösterdi. Yani Türkiye'nin dışa bağımlı olarak temin ettiği doğalgaz kaynağı 1 Aralık 2016 tarihine göre 25 Aralık'ta yüzde 20.7 azaldı.

Elektrik üretimi için 1 Aralık 2016'da doğalgazın yüzde 19'una denk gelecek şekilde 38.4 milyon metreküpü kullanıldı. Ancak 14 Aralık'tan itibaren doğalgaz tüketimindeki elektriğin payı yüzde 10'a gerilerken; bu oran 21 Aralık'ta yüzde 6, 22-23-24 Aralık günlerinde ise yüzde 4'e kadar düştü. Elektrik üretiminde kullanılan doğalgaz miktarına baktığımızda; 14 Aralık'ta 20 milyon metreküpün 24 Aralık'ta 6.5 milyon metreküpe kadar gerilediği görülüyor. Bu veriler; hala doğalgazın ısınma amaçlı kullanımını yaygınlaştırmak üzere ihaleler yapılan Türkiye'de elektrik üretiminde kullanılan doğalgazın kesildiğini ortaya koyuyor. 25 Aralık tarihinde, 1 Aralık'a göre yüzde 81.4 oranında bir düşüşle yalnızca 7.1 milyon metreküp doğalgaz kullanılabildi ve elektrik üretimine verilen doğalgazın payı yüzde 5 oldu. 26 Aralık'tan itibaren santrallara verilen doğalgaz yavaş yavaş artmaya başladı ve 31 Aralık'ta elektrik üretimine verilen doğalgazın payı yüzde 21'e yükseldi.

TEİAŞ verileri de elektrik üretiminde yaşanan sıkıntıyı gösteriyor. EMO'nun çalışmasına göre çıkan sonuçlar şöyle:

-Aralık ayında Türkiye elektrik üretimi 24 milyar 584 milyon kilovat saat ile 2015 yılının aynı ayına göre yüzde 5 artış gösterdi. Ancak elektrik kesintileri nedeniyle tüketim karşılanamadığı için talep yüzde 5'ten daha yüksek oldu.

-Santrallara doğalgaz verilememesi sonucunda Aralık'ta geçen yılın aynı ayına göre doğalgazdan elektrik üretimi 2.4 milyar kilovat saat azaldı. Elektrik üretiminde doğalgazın payı Aralık 2015'te yüzde 41 iken bu yıl yüzde 29.34'e geriledi.

-Yerli kömür; alım garantisi verilmesine rağmen üretimdeki payını yalnızca 321 milyon kilovat saat yükselterek, 2015 yılının son ayına göre bu yılın Aralık ayında yüzde 1'e bile ulaşmayan çok küçük bir artış gösterebildi.

-En büyük üretim artışı 1.7 milyar kilovat saat ile hidrolik santrallarda sağlandı. Böylece hidrolik santralların Aralık ayı üretimindeki payı 2015 yılındaki yüzde 18.35 düzeyinden yüzde 24.39'a çıktı.

-Rüzgar ve jeotermalden yapılan üretim; 580.5 milyon kilovat saat artış kaydederek, Aralık ayı üretimindeki payını yüzde 6.2'den yüzde 8.3'e yükseltti.

-Doğalgaz açığını karşılamaya hidrolik, rüzgar, jeotermal ve kömürden oluşan yerli kaynaklarla yapılan üretim artışı yetmedi ve ithal kömürün payı yükseldi. İthal kömüre dayalı termik santrallardan yapılan üretim Aralık ayında 2015 yılına göre 944.6 milyon kilovat saat arttı. Böylece ithal kömürün elektrik üretimindeki payı yüzde 16.8'den yüzde 19.8'e çıktı.

Gelinen noktada sanayici elektriksiz kaldı. İşletmelerin çarkı dururken, sanayiciye bir kötü haber de 2017 elektrik tarifeleriyle geldi. Diğer abonelerde enerji bedeli düşerken, sanayicinin faturasındaki enerji bedeli 20.52 kuruş ile aynı tutuldu. Ticarethane, konut, tarımsal sulama gibi abone gruplarında enerji bedelleri yüzde 3 oranında düşürüldü. Sonuçta aynı maliyetle sağlanan enerjinin konut ve ticarethaneler için maliyeti düşerken, sanayide neden düşürülmemiştir? Bu sorunun yanıtı; organize sanayi bölgeleri kapsamında elektrik dağıtım hizmetini alan ya da serbest tüketici kapsamında elektriğini piyasadan tedarik eden sanayi grubunun elektrik için yapacağı ödemenin düşmesine izin vermek istenmemesidir. Sanayicinin tarifesinde güç, güç aşım ve reaktif enerji bedelleri yüzde 6 zamlandırıldı. Aylık güç bedeli kilovat başına 180.26 kuruştan, 190.34 kuruşa çıkarıldı. Sözleşmede öngörülenden daha fazla enerji çekmesi durumunda ödeyeceği güç aşım bedeli ise 360.53 kuruştan 380.68 kuruşa; reaktif güç oluşturması durumunda bir ceza olarak düşünülebilecek olan reaktif enerji bedeli ise 15.34 kuruştan 16.2 kuruşa yükseltildi.  

 Elektrik tarifelerinde yapılan oyunlarla; külfet zaman zaman konutlara zaman zaman sanayiciye, zaman zaman da Hazine ve bütçe üzerinden vergisini ödeyen yurttaşlara yıkılmaktadır. Zam ise iktidarın günü birlik politik çıkarlarına göre zamanını beklemektedir. Tüm bu oyunlar, piyasalaştırıldığı söylenen elektrik hizmetinin ucuz, kaliteli ve güvenilir sunulmasını engellediği gibi; maliyetin de hakkaniyetli ve adil dağıtımını önlemektedir. Bir kamu hizmeti olan ve bu nedenle başka sektörler gibi tamamen piyasaya bırakılmayıp EPDK gibi bir kurum kurularak denetlenmesi ve düzenlenmesi öngörülen elektrik sistemi ne yazık ki derinleşen bir bataklığa dönüşmüştür. Çözüm kamu yararına düzenlemelerden geçmektedir.