Caravaggio, mafya, İsviçre

Caravaggionun (Michelangelo Merisi) imzasını taşıyan La Nativita(1600) tablosu elli yıl önce 1969da 17-18 ekim gecesi Palermoda çalındı. Tablo, Aziz Francesco kilisesinin yanı başında San Lorenzo Oratoryosundaydı. La Nativita  sırra kadem bastı. Caravaggionun Palermoda varlığı bilinen tek yapıtıydı. 268x197 cm boyutundaki dev tabloda yerde oturur durumda Meryem Ana, hemen önünde oğlu bebek İsa ve arka planda Aziz Giuseppe betimlenmişti. Bu kutsal aileyi sol tarafta Aziz Lorenzo sağ kanatta Assisili Aziz Francesco tamamlıyordu. Caravaggionun yapıtını tablonun solda bir öküz ile uçar şekilde tasvir edilen bir melek figürü tamamlıyordu.

Tablonun çalınmasının hemen ardından yürütülen soruşturmadan bir sonuç elde edilmedi. La Nativitayı ne kimin çaldığı ne de nereye götürdüğü anlaşıldı. Aradan otuz yıl geçti. 1990ların sonlarına doğru mafya örgütüyle ilişkili itirafçılar, pişmanlık yasası gereği savcılara bilgi aktarmaya başlayınca, bazı ayrıntılar öğrenilebildi.

TABLOYU ATEŞE VERDİK

La Nativitayı çalanlar, mafyayla bağlantılı bir hırsız çetesiydi. Emri veren mafya örgütünün o dönemki yöneticisi, 1981de öldürülen Stefano Bontadeydi. Stefanoya daha sonra savcılara konuşan Francesco Marino Mannoia ve Vincenzo ve Gaetano Grado kardeşler eşlik ediyordu. Mannoia ifadesinde bir tek tabloyu çalmakla kalmadıklarını ama çalınma sırasında yapıt zarar gördüğü için parçalara bölerek yaktıklarını anlattı.

Mannoianın itirafları savcılara gerçekçi gelmedi. Mannoianın da içinde yer aldığı mafya örgütüyle bağlantılı başka itirafçılar, tablonun çalınmasının ardından satıldığını aktarıyordu.

Bu itirafçılardan biri Vincenzo Gradoydu. Vincenzo savcılara La Nativitayı Palermodan Milanoya, ardından İsviçreye naklettiği bilgisini verdi. Ancak daha sonra tablonun kimin elinde olduğu konusunda hiçbir bilgi edinmediğini söyledi.

Soruşturmanın geldiği noktada iki olasılık vardı; Tablonun yakılmış olabileceği ya da nerede olduğu meçhul bir yere nakledildiğiydi. Savcılar bu iki olasılık üzerinde dururken devreye bir başka itirafçı, Gaspare Spatuzza girdi. Spatuzza da tablonun çalındıktan sonra bir ahırda saklandığını, ancak farelerin yapıtı kemirdiğini söylese de daha sonra Spatuzzanın verdiği bilgilerin Caravaggionun La Nativitasıyla ilgili olmadığı anlaşıldı.

La Nativitanın nerede sırra kadem bastığı büyük bir soru işaretiydi ve hiç kimse tablonun bulunabileceğinden umutlu değildi. Buna karşın İtalyan parlamentosunda Rosy Bindinin yönetimindeki Mafya Karşıtı Komisyon, geçtiğimiz yıl La Nativitayla ilgili soruşturmanın yeniden açılmasına karar verdi.

CARAVAGGIO DOSYASI

Caravaggio dosyası,Mafya Karşıtı Komisyonun yanı sıra Kültür ve Turizm bakanlığı ile Palermo Cumhuriyet Savcılığı ve Kültürel Mirasın Korunmasından sorumlu Jandarmaya da iletildi. Palermo mahkemesi, geçen yıllarda ifade edildiği üzere La Nativitanın yakıldığına dair yeterli veri olmadığı gerekçesiyle yola çıktı. Mahkeme, tersine soruşturmanın derinleştirilmemesi için yakılma hikayesinin uydurulduğuna kanaat getirdi.

La Nativitanın çalınmasının ardından elli yıl sonra 2017de Caravaggionun kayıplara karışan yapıtıyla ilgili yeni bir soruşturma başlatıldı. Son araştırmalardan ortaya çıkan çarpıcı ayrıntılar, Mafya Karşıtı Komisyonun raporunda duyuruldu. Yeni ayrıntılar, önceki ifadelerinde tablonun yakıldığını öne sürem itirafçılar Francesco Marino Mannoia ve Gaetano Gradonun verdikleri bilgilere dayanıyordu.

TABLO, FİDYE MALZEMESİ OLDU

Caravaggionun yapıtı üzerine odaklanan sır perdesi biraz da olsa aralandı. Buna göre tablo, çalındıktan sonra Palermonun kenar mahallerinden birinde terk edilen bir evde saklandı. İtirafçılar tablonun çalınmasında Cosa Nostra örgütünün doğrudan sorumlu olmadığını anlattı. Ama bazı mafya elemanlarının oratoryoda varlığı bilinen değerli yapıtları fidye amaçlı çalmayı planlamış olabileceklerini iletti. Böylece izleyen yıllarda tablo, bölgedeki çeşitli mafya aileleri arasında sıkça el değiştirdi. Kimisi villasında kimisi bir mağarada sakladı La Nativitayı.

İtirafçı Gradonun aktardığına bakılırsa Caravaggionun yapıtı en son mafya yöneticisi Gaetano Badalamentiye ulaştı. Bu mafya yöneticisi sanat tarihi yapıtları trafiğini yöneten bir İsviçreliyle iletişimdeydi. İtalyan mafya yöneticisi, tabloyu bu İsviçre vatandaşına satmayı planlıyordu. Grado, tablonun dört, belki de altı ya da sekiz parçaya bölündüğünü ve İsviçreye gönderildiğini anlattı. İtalyan itirafçı La Nativitanın nasıl nakledildiği konusunda da ayrıntı verdi, Meyve yüklü bir kamyon kullanıldı. Daha sonra İsviçreli sanat tarihi kaçakçısı bizzat Sicilyaya geldi. Badalamenti ile evinde görüştü. Kendisinin İsviçrenin en önemli çalınan sanat yapıtları kaçakçısı olduğunu öğrendim.

Mafya örgütünün yöneticisi iş temiz bir biçimde noktalandığı için Gradoya 50 bin İsviçre frangı verdi. İtirafçı Gradoya göre, İsviçreli alıcı, Luganodan geliyordu. Badalamenti de daha sonra Gradoya İsviçreli şahsın Sicilyadan başka tablolar talep ettiğini ama kendisinin bu talebi reddettiğini söylediğini de iletti.

CARAVAGGİONUN YAPITINI MEYVE KAMYONUNA YÜKLEDİK

Bu karmaşık soruşturmada komisyon, şimdi o yıllarda İsviçrede sanat yapıtları koleksiyonculuğu yapan kişilerin isimlerine ulaşmaya çalışıyor. Gradoya gösterilen bir albümde itirafçı, İsviçreli sanat koleksiyoncularından birini tanıdı. Bu kişinin yaşı açısından da uygun düştüğü not düşüldü. Komisyon, bu sanat tarihi hırsızlığının kilit ismi Francesco M. Mannoiayı yeniden dinledi. Mannoia, tablonun çalınması sırasında bulunmadığını, ancak daha sonra FİAT 642 marka bir kamyona yüklenerek bir buz fabrikasına götürüldüğünü, tablonun taşınma sırasında zarar gördüğünü, önceki ifadesinin tersine yapıtın yakılmadığını, ailesi zarar görmesin diye daha önce böyle ifade verdiğini anlattı.

Caravaggionun yapıtı ile mafyayı karşı karşıya getiren bu kurguda şimdilik bilinen 1. La Nativitanın 1969da 17 ekimi 18 ekime bağlayan gece çalındığı; 2. Çalındıktan sonra Palermoda metruk bir evde saklı tutulduğu; 3. Francesco M. Mannoianın tabloyu ateşe vermediği; 4. Yapıtın mafya yöneticisi Gaetano Badalamentinin Sicilyada Cinisindeki konutunda alıkonulduğu; 5. İsviçreli bir eser kaçakçısının Cinisiye gelerek tabloyu milyonlarca İsviçre Frangı karşılığında satın aldığı; 6. Tablonun meyve yüklü bir kamyonla parçalara bölmeden Milano üzerinden İsviçreye nakledildiği; 7. İsviçreye, bir olasılık Luganoya ulaşır ulaşmaz La Nativitanın daha kolay pazarlanabilmesi için parçalara bölündüğü;

Caravaggionun La Nativitası bugün büyük bir olasılıkla İsviçrede. Yapıtın parçalara bölündüğünü varsayarsak tabloya ait parçaların kimin ya da kimlerin elinde bulunduğunun izini sürmek gerekiyor. Caravaggio, yapıtı La Nativita, Sicilya, mafya, itirafçılar ve İsviçreli sanat eseri kaçakçılarının öznesi olduğu karmaşık bir düğüm. Çözülür mü dersiniz?.    

Caravaggio/ La Nativita/ 1600

Palermoda 1969da çalındı

Gerçek adı Giovanni Merisi olan Caravaggio 1571de Milanoda dünyaya geldi.