Suriye’de şimdi neler olacak?

ABD, İngiltere ve Fransa tarafından 13 Nisan tarihinde Suriye’ye yönelik olarak gerçekleştirilen hava ve füze saldırılarının ardından bir değerlendirme yapma zamanıdır. Rusya ile bir savaşa yol açmaması için saldırının çapı kadar süresi ve hedefleri de çok sınırlı tutuldu. Fransa Savunma Bakanı Florence Parly, Ruslara saldırıyı önceden haber verdiklerini ve ateş sahasının dışına çıkmasını sağladıklarını açıkladı.

ABD gerçekten Esat’ın savaş gücüne zarar vermek istese idi onun hava gücünü, en azından kimyasal silah kullandığını iddia ettiği Mi-8 helikopterlerini hedef alırdı. Dünyanın en fazla kimyasal silahına sahip olan ABD’nin, kimyasal silah kullanmayı caydırmak adına, müttefikleri ile giriştiği son kovboyculuk oyunu iyi ki bunlarla sınırlı kaldı. Irak’ta 2003 yılında Saddam’a yapılan hava saldırılarını bir fırtına kabul edersek, son saldırılar yaz esintisi bile sayılmazdı.

SALDIRININ SONUÇLARI
70 saatlik bu askeri gösterinin arkasında ABD, İngiltere ve Fransa’nın kendi kamuoylarına yönelik ayrı ayrı beklentileri vardı. ABD’de başı belada olan Trump, bu saldırılar ile iç gündemi unutturmaya çalışırken, ekonomik kriz nedeni ile ayaklanmaların sırada olduğu İngiltere ve Fransa da aynı şekilde iç politikada dikkat değiştirmeye çalışmıştır. Ancak, ne ülkeleri adına ne de barış adına kazanılan hiçbir şey yoktur.

Bu saldırılar hem NATO’nun hem de Avrupa Birliği’nin prestijini bir kez daha sarsmıştır. Harekâta sadece ABD, İngiltere ve Fransa’nın katılması bu örgütlerdeki dayanışmanın artık asgari düzeye indiğini göstermiştir. Öte yandan harekâtın uluslararası hukuk alanında hiçbir gerekçeye dayanmaması da BM’nin yetersizliğinin bir kez daha gözler önüne serilmesini sağlamıştır.

ABD Savunma Bakanı James Mattis’e göre, saldırıların hukuki dayanağı kendi Anayasalarının II. Maddesinde yer alan ülke çıkarlarını korumak için askeri güç kullanma gereğinde saklıdır. Ama bırakın uluslararası hukukun gereklerini yerine getirmeyi, kuvvet kullanımı için kendi Kongrelerinden izin almayı dahi unutmuşlardır. ABD, kendi anayasasında bulduğu bu ‘açık çek’ ile yarın başka ülkeleri de bombalayabilir.

Son Suriye saldırıları Rusya ile ilgili düşüncelerimiz için de ilginç bir test oldu. Rusya’nın son saldırılara askeri bir cevap vermesi için acelesi yok ve önünde seçenekler var. Bundan sonra en azından İsrail’in Suriye hava sahasına girmesine bir set çekebilir. Rus seçenekleri muhtemelen kendini en az riske sokacak soğuk kazançlar olacaktır. Bundan sonra Suriye kadar İran ve Kuzey Kore’yi de silahlandıracak ve Amerikan saldırıları eskisi gibi kolay olmayacaktır. İran ise başta Hizbullah olmak üzere ABD ve İsrail’e vurmak için yeni fırsatlar arayışında olacaktır.

ŞİMDİ NELER OLACAK?
Suriye’de önümüzdeki dönemde özellikle iki önemli bölge hala çatışmaların tekrar alevlenmesi için büyük risk taşımaktadır.

- İdlib bölgesi; Ruslar, İdlib bölgesinin temizlenmesini Türkiye’ye havale etti. Bu temizlik yapılmadığı takdirde, İdlib bölgesinde rejim güçleri ile Sünni cihatçılar yeniden bir çatışma dönemine girmesi Rusya ile ilişkilerimizi bozabilir.

- Münbiç ve Fırat’ın doğusu; Ruslar, YPG/PKK ile ABD’nin arasının bozulması için Türkiye’nin Afrin harekâtının önünü açmışlardı. Şimdi aynı desteği diğer tarafta da sunacaklar. Türkiye için Fırat’ın doğusundaki gelişmeler gerek ABD ve Rusya ile ilişkilerinde gerekse PKK ile mücadelesinde sıcak bir yaz vaat etmektedir.

Hâlbuki Moskova ve Ankara iki temel konuda çelişki içindeler. Öncelikle Türkiye, Esat olmadan Suriye’nin toprak bütünlüğünün sağlanmayacağını kabul etmek istemiyor. İkinci olarak, Ankara, rejim düşmanı Sünni cihatçıları hala müttefik görüyor. Hatta son saldırılarda Rusya’nın değil, ABD’nin yanında yer aldı.

ABD NE YAPMAYA ÇALIŞIYOR?
ABD’nin Suriye politikası müttefikleri ve pek çok bölge ülkesi gibi günlük iç siyasi çekişmelerin taktik oyunları içinde şekilleniyor gibi gözükse de, gerisinde ABD’nin Afrika’dan Orta Doğu ve Güney Asya’ya kadar uzanan kaos stratejisi var.

ABD’ye göre doğu Suriye ve batı Irak’ta hala 1.000-1.300 kadar IŞİD savaşçısı var. ABD bunları kendi varlık gerekçesi olarak sahnede tutuyor. Diğerleri ise ölmediler, sakladıkları ülkelerde örtülü yapılar içine entegre oldular. IŞİD’tan ele geçirilen Deyri Zor gibi bölgelerde Esat ve İran bir kısım kontrolü sağlamış olsa da çıkan petrolün %80’ini ABD kontrol ediyor.

Batılılar Suriye’de şu anda ne barış için çalışıyor ne de terörle mücadele ediyor. ABD kısa dönemde İran bahanesi ile Kürt bölgesinin bekçiliğini yapmak, uzun vade de ise burada ikinci bir İsrail kurmak istiyor. ABD’nin Suriye politikası sadece Suriye ile alakalı değil İran’a yönelik projeksiyon da var. Bu projeksiyon içinde Türkiye ile ABD’nin çıkarlarının örtüşmesi mümkün değil.

SONUÇ
Moskova, bundan sonra Suriye’nin geri kalan bölgelerinde ayaklanmacıların elinde olan bölgeleri Esat rejiminin ele geçirmesi için daha fazla destek olacaktır. Önümüzdeki dönem gerek İdlib, gerekse Fırat Kalkanı’nın doğusunda Türkiye, Rusya ve ABD ilişkileri için iyi bir test olacaktır. Aradaki çıkar çatışmalarının diplomasi ile çözülmesi kolay gözükmüyor. Akıllıca olan Rusya’nın desteğini sahada da askeri olarak sağlayacak seçeneklerdedir. Umarız taraflar, Suriye’nin toprak bütünlüğünü koruyan bir siyasi plan üzerinde bir an önce anlaşırlar ve askeri seçeneklere gerek kalmaz.